Zgodnie z właściwymi regulacjami Konstytucji III Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r. państwo polskie szanuje autonomię i niezależność wspólnot religijnych w zakresie rządzenia się przez nie zgodnie z regulacjami prawa wewnętrznego tychże wspólnot, co do zasady nie roszcząc sobie kompetencji do wkraczania w sprawy z zakresu przekonań religijnych i światopoglądowych. W konsekwencji sądy polskie nie mają kompetencji do orzekania w sprawach zakresu wewnętrznego wspólnot religijnych oraz stosowania przy orzekaniu właściwych przepisów wewnętrznych kościołów i związków wyznaniowych.
Czym jest sąd kościelny?
Sąd kościelny to instytucja wyposażona w kompetencje do wydawania wyroków w imieniu Kościoła katolickiego, na podstawie prawa kanonicznego.
Proces kształtowania się sądownictwa kościelnego trwał równolegle do rozwijania i umacniania wspólnoty chrześcijańskiej – rozrastający się Kościół potrzebował instytucji rozwiązującej spory między członkami ww. wspólnoty. Podstawą orzekania były właściwe przepisy doktrynalne, których twórcy czerpali z nauczania Jezusa Chrystusa i apostołów, tradycji oraz – w wybranych aspektach – prawa rzymskiego. Obecną podstawą działań katolickich sądów kościelnych jest Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983r. oraz właściwe dokumenty papieskie i biskupie.
Wraz ze zmianami w relacjach wspólnot politycznych a następnie państwowych i wspólnoty kościelnej, stopniowemu zawężaniu ulegał zakres spraw, które mogły być rozpatrywane przez sądy duchowne. Współcześnie, zgodnie z właściwymi zasadami wynikającymi z nauczania Soboru Watykańskiego II oraz regulacji prawnej państw (w tym III RP) na terenie których działa Kościół katolicki, katalog ten dotyczy wyłącznie tzw. „causae spirituales”, spraw, które wchodzą w zakres „wewnętrznych sporów” wspólnoty Kościoła.
Struktura sądów kościelnych
W przeciwieństwie do sądownictwa cywilnego w Polsce, w przypadku struktury sądownictwa kościelnego możemy mówić o trzech instancjach.
Pierwszą są znajdujące się w poszczególnych diecezjach sądy biskupie, w których najwyższym sędzią pozostaje biskup, mający jednak możliwość scedowania swoich kompetencji na wikariusza sądowego. Biskup powołuje także innych sędziów do orzekania oraz prowadzenia przesłuchań.
Instancją odwoławczą są sądy metropolitalne, do których trafiają apelacje od wyroków sądów biskupich (zgodnie z podziałem strukturalnym – każda kościelna metropolia składa się z kilku diecezji). Sądem odwoławczym od wyroków sądów metropolitalnych jest z kolei Trybunał Roty Rzymskiej.
Warto zaznaczyć, iż w postępowaniu w każdej instancji, strony mogą skorzystać z pomocy adwokatów kościelnych – w zakresie przygotowania właściwej dokumentacji i dowodów, reprezentowania podczas poszczególnych aktywności procesowych bądź wyjaśnienia kwestii problematycznych. Jeżeli już mowa o adwokacie kościelnym to zapraszamy do zapoznania się z ofertą kancelarii prawa kanonicznego Salomon z Łodzi: https://www.adwokatkoscielny.pl/ .
Co ciekawe, na gruncie prawa kanonicznego istnieje pewna ograniczona dowolność jeśli chodzi o nazewnictwo sądów kościelnych (pozostająca jednakże zgodna z ww. hierarchią), stąd możemy spotkać się z „sądami biskupimi”, „sądami metropolitalnymi”, „trybunałami metropolitalnymi” oraz „sądami duchownymi”.
Zadania sądów kościelnych
Obecnie głównym zadaniem sądów kościelnych jest prowadzenie postępowań oraz orzekanie w sprawach o stwierdzenie nieważności małżeństwa sakramentalnego. Nie jest to jednak wyłączne zadanie sądów duchownych – trybunały kościelne mają także kompetencje do orzekania w sprawach tzw. separacji kościelnej oraz rozpatrywania spraw związanych z nakładaniem na osoby duchowne sankcji karnych.
ARTYKUŁ SPONSOROWANY