Co to jest witamina D?
Witamina D często jest określana jako witamina słońca. Należy do grupy związków steroidowych, które w znacznym stopniu wpływają na gospodarkę wapniowo-fosforanową [2]. Jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach, obecnie nazywaną także prohormonem, czyli w organizmie człowieka przekształca się w swoją aktywną postać [3].
Występują dwie równoważne biologicznie formy witaminy D [3]:
- witamina D2 (ergokalcyferol) – pochodzi z roślinnych źródeł pokarmowych i podawana w postaci doustnych suplementów;
- witamina D3 (cholekalcyferol) – jest syntetyzowana przez skórę na skutek działania promieniowania ultrafioletowego B (UVB) pochodzącego ze słońca; występuje w takich produktach spożywczych jak: tłuste ryby, żywność wzbogacana witaminą D (mleko, soki, margaryny, jogurty, produkty zbożowe, soja) oraz w doustnych suplementach [4].
Dlaczego witamina D jest ważna dla zdrowia?
Witamina D pełni w organizmie wiele ważnych funkcji. Przede wszystkim uczestniczy w metabolizmie wapnia i fosforu [5]. Jednak jej rola nie ogranicza się wyłącznie do wspierania zdrowia kości. Jakie jeszcze znaczenie ma witamina D? Właściwości, o których warto wspomnieć to m.in. zapewnienie prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, nerwowego i zwiększenie siły mięśni [2].
Witamina D odpowiada także za:
- zapobieganie infekcjom układu oddechowego [6];
- redukcję ryzyka wystąpienia nawet 17 różnych nowotworów, w tym raka piersi, pęcherza moczowego, przełyku, okrężnicy, żołądka, jajników, prostaty, odbytu, nerek, macicy i chłoniaka [2];
- udział w regulacji ciśnienia krwi i profilaktyce choroby niedokrwiennej serca [2];
- regulowanie metabolizmu tkanki tłuszczowej[6].
Jakie są skutki niedoboru witaminy D w organizmie?
Niedobór witaminy D3 może powodować zaburzenia mineralizacji kości. Dlatego jej podaż jest tak ważna już od pierwszych dni życia. Witamina D3 dla noworodka zalecana już w 3. tygodniu życia pomaga zapobiec rozwojowi krzywicy [1]. Na skutek jej niedoboru u dzieci mogą wystąpić częstsze złamania kości oraz zaburzenia wzrostu i deformacje szkieletu [1].
Niski poziom witaminy D w organizmie człowieka może zwiększać ryzyko wystąpienia:
- osteomalacji i zwiększonego ryzyka złamań u dorosłych [5];
- zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego [5];
- chorób układu sercowo-naczyniowego [1];
- otyłości [1];
- obniżenia odporności [5];
- cukrzycy typu 1 i typu 2 [1];
- depresji i schizofrenii[1].
Czy i kiedy warto suplementować witaminę D?
Mimo że witamina D ma swoje źródła pokarmowe, produkty spożywcze zawierają jej niewielkie ilości. Dlatego podstawowym źródłem tej witaminy jest jej synteza skórna pod wpływem promieni słonecznych [4]. Niestety wielkość docierającej do ciała dawki UVB jest ograniczana przez wiele czynników, np. porę dnia i roku, stosowanie kosmetyków z filtrami przeciwsłonecznymi, zakrywanie skóry odzieżą lub wiek. Okazuje się, że wśród osób starszych – nawet przy regularnej ekspozycji na światło słoneczne – stężenie witaminy D w skórze jest o 75% mniejsze niż u młodych [4].
Ile witaminy D dziennie powinien otrzymać organizm? W 2023 roku zaktualizowano profilaktyczne dawki, by ustalić odpowiedni poziom witaminy D3. Jakie są normy dla osób zdrowych?
Dawki witaminy dla dzieci przedstawiają się następująco [7]:
- wiek 0–6 miesięcy: 400 IU;
- wiek 6–12 miesięcy: 400–600 IU;
- wiek 1-3 lat: 600 IU;
- wiek 4-10 lat: 600–1 000 IU.
Zalecana ilość witaminy D dla młodzieży i osób dorosłych wynosi (jeśli lekarz nie zaleci inaczej)[7]:
- młodzież 11-18 lat: 1 000–2 000 IU;
- dorośli 19-65 lat: 1 000–2 000 IU;
- młodsi seniorzy (>65–75 lat): 1 000–2 000 IU;
- starsi seniorzy (>75–89 lat): 2 000–4 000 IU.
- Kobiety w ciąży i matki karmiące – 2000 IU
Niedobór witaminy D może występować wśród całej populacji, natomiast są pewne grupy pacjentów, wśród których warto zwrócić szczególną uwagę na jej odpowiedni poziom w organizmie
- Pacjenci z dolegliwościami ze strony układu kostno- mięśniowego;
- Pacjenci ogólnie osłabieni
- Pacjenci należący do grupy wysokiego ryzyka ciężkiego jej niedoboru (niedostateczna podaż, niedożywienie, zbyt mała ekspozycja na słońce, choroby przewodu pokarmowego, zaburzenia pracy wątroby, choroby nerek) [4].
Właściwa podaż witaminy D i bezpieczne zażywanie kąpieli słonecznych (gdy jest to możliwe) mogą mieć kluczowy wpływ dla profilaktyki jej niedoboru w większości populacji. Pamiętajmy zatem o tej witaminie każdego dnia, niezależnie od pory roku.[1]
Na zlecenie Juvit.
Bibliografia:
[1] Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D w praktyce klinicznej, Choroby Serca i Naczyń Tom 6, Nr 4 (2009).
[2] Dittfeld A. i in., Wielokierunkowe działanie witaminy D, Ann. Acad. Med. Siles. 2014, 68, 1, 47–52.
[3] Jarosz M., Rychlik E., Stoś K. i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020, 177-180.
[4] Kennel K.A. i in., Niedobór witaminy D u dorosłych: kiedy badać i jak leczyć, Medycyna po Dyplomie, VOL 20, NR 5, MAJ 2011, 61-68.
[5] Wnęk D., Witamina D – skutki jej niedoboru i nadmiaru oraz źródła pokarmowe, 2023 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62906,witamina-d (dostęp: 23.05.2023)).
[6] Gruber B., Fenomen witaminy D, Postepy Hig Med Dosw 2015; 69 : 127-139.
[7] Płudowski, P. i in.; Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland. Nutrients 2023, 15, 695.
ARTYKUŁ SPONSOROWANY
