– Kultura, jak wiele innych obszarów życia w ostatnich latach, była instrumentalizowana i poddawana naciskom, dlatego zapamiętam 2023 rok jako przełomowy. I to w wielu wymiarach – politycznym, ale i kulturowym i społecznym. Był to czas ciężkiej pracy, wielkich emocji, odważnych działań i trudnych decyzji. Z pewnością 2024 także przyniesie wiele wyzwań, ale już teraz mamy powody do radości. Przed nami m.in. otwarcie gmachu Muzeum Sztuki Nowoczesnej, na które już teraz serdecznie zapraszam! – powiedziała Aldona Machnowska-Góra, zastępczyni prezydenta m.st. Warszawy.
– Bez względu na okoliczności działamy. W warszawskiej kulturze jest ciągle intensywnie, dużo wydarzeń, festiwali i ważnych rocznic. W cieniu kryzysów i wojen znajdujemy czas na realizację planów – ogłaszamy konkursy dla organizacji pozarządowych, organizujemy kolejne edycje nagród literackich, wspieramy dziesiątki projektów kulturalnych, przyznajemy stypendia. Kontynuujemy też inwestycje kulturalne. W kulturze wiemy, jak ważna jest współpraca. Dlatego dziękujemy wszystkim, z którymi współtworzymy na co dzień warszawską kulturę – powiedział Artur Jóźwik, dyrektor Biura Kultury.
Nowe instytucje i nowe przestrzenie
Sala koncertowa, przestrzenie edukacyjne, kawiarnia z księgarnią i ogród dostępny dla wszystkich – tak będzie wyglądała siedziba Sinfonii Varsovii przy ul. Grochowskiej w dawnym gmachu Instytutu Weterynaryjnego. W kwietniu Prezydent Warszawy podpisał umowę na pierwszy etap przebudowy i rewitalizacji trzech zabytkowych budynków, której efektem będzie nowe centrum muzyczne. Jednym z elementów inwestycji jest zakup niezbędnego wyposażenia, w tym profesjonalnych mistrzowskich instrumentów najwyższej klasy koncertowej. Miasto na to działanie przeznaczyło 3 mln złotych. W grudniu 2023 r. orkiestra Sinfonia Varsovia rozpoczęła świętowanie swojego 40-lecia. Obchody jubileuszowe będą trwać przez cały 2024 rok, w ich programie wyjątkowe koncerty z udziałem gwiazd.
W lutym otwarta została Przestrzeń Muzyki Współczesnej Hashtag Lab. To najmłodsza społeczna instytucja kultury, której program finansuje miasto, a zarazem pierwsza w Polsce stała scena dla muzyki nowej. W modernistycznej willi na Starej Ochocie, przy ul. Barskiej 29, odbywają się koncerty, warsztaty edukacyjne, zajęcia dla najmłodszych i kursy mistrzowskie.
Miniony rok upłynął na przygotowaniach do otwarcia nowej siedziby Muzeum Sztuki Nowoczesnej na placu Defilad, przy czym wiele wydarzeń odbywało się wciąż w Muzeum nad Wisłą. Przez następne 7 lat, czyli do końca lutego 2030 roku, muzeum będzie kierowała dotychczasowa dyrektorka – Joanna Mytkowska.
W grudniu oddana została nowa przestrzeń biurowo-animacyjna na potrzeby Centrum Kultury Filmowej, dzięki czemu instytucja działa już teraz w całości przy Alejach Ujazdowskich 20. Tam odbywają się spotkania, warsztaty i projekcje filmowe oraz powstają kolejne odcinki podcastu Nowego Tygodnika Kulturalnego.
Na warszawskim Targówku, przy ulicy Radzymińskiej 123, powstało nowe miejsce kultury – Dom Otwarty. Obiekt został pomyślany jako modelowa przestrzeń odpowiadająca na potrzeby osób z różnymi niepełnosprawnościami. Znajdują się tam przemyślane i nowocześnie wyposażone sale warsztatowe m.in. pracownia komputerowa, pracownia VR, sale plastyczna, muzyczna i taneczna oraz pokój do zajęć indywidualnych. Nowa placówka Domu Kultury Świt zawiera szereg rozwiązań architektonicznych i technicznych umożliwiających korzystanie z zajęć zarówno dzieciom jak i dorosłym.
Rocznice, dziedzictwo i przyszłość
Trzy dni trwały uroczystości związane z 70. rocznicą odbudowy Starówki. Świętowano i na Starym, i Nowym Mieście, i w okolicach. Można było wziąć udział w różnorodnych wydarzeniach przygotowanych przez 30 warszawskich instytucji. Prace koordynowało Muzeum Warszawy. Podczas koncertu z cyklu Jazz na Starówce Prezydent m.st. Warszawy wzniósł symboliczny toast, a Big Band Marcina Maseckiego zagrał z tej okazji „Suitę jubileuszową”.
W 2023 upamiętniono także: 55. rocznicę Marca ’68 wraz z dyrekcją Teatru Żydowskiego, 40. rocznicę śmierci Grzegorza Przemyka wspólnie z Domem Spotkań z Historią i 80. rocznicę powstania w getcie Akcją Żonkile wraz z Muzeum POLIN. A Festiwal Singera oraz Millenium Docs Against Gravity świętowały 20 urodziny.
Podczas debaty Kultura w Przyszłości, organizowanej wspólnie z Koalicją Miast dla Kultury, w grupie prawie 40 ekspertek i ekspertów przedstawiono rozwiązania dla kultury czasu przełomu w czterech obszarach: kulturze społecznej i obywatelskiej; instytucjach kultury; decentralizacji kultury oraz ustawie o statusie/zawodzie artysty. Propozycje, jakie padły podczas obrad, to m.in. uporządkowanie kompetencji, zadań i uprawnień na wszystkich szczeblach władzy; wzrost środków przeznaczanych z budżetu państwa na kulturę do 1,5% i wprowadzenie do budżetów samorządów subwencji kulturalnej, na wzór subwencji oświatowej.
Wsparcie finansowe
Stołeczni radni poparli wniosek prezydenta o dofinansowaniu wyjść do teatru, kina czy muzeum dla każdego ucznia oraz udziału przedszkolaków w wydarzeniach kulturalnych. Na ten cel Warszawa przeznaczyła 14,3 miliona złotych. Dzieci i młodzież mogły wybrać się do kina, teatru, muzeum czy na koncert. Z programu skorzystało ponad 280 tysięcy młodych osób z miejskich szkół oraz 55 tysięcy przedszkolaków.
55 osób otrzymało stypendia artystyczne m.st. Warszawy. Budżet na wypłaty wzrósł o przeszło 200 tysięcy złotych (łącznie 2 280 000 zł), dzięki czemu można było zwiększyć liczbę beneficjentów. Przyznano 45 stypendiów rocznych i 10 półrocznych. Lista stypendystek i stypendystów została opublikowana w Biuletynie Informacji Publicznej.
13 filmowych produkcji – fabuły, animacje i dokumenty – powstanie dzięki dofinansowaniu z Mazowieckiego i Warszawskiego Funduszu Filmowego, w wyniku rozstrzygniętego Konkursu MWFF. Fundusz działa od 13 lat i jest finansowany ze środków Urzędu m.st. Warszawy, Samorządu Województwa Mazowieckiego oraz Mazowieckiego Instytutu Kultury. W ramach corocznego konkursu koprodukcyjnego wsparł już ponad 100 filmów, w tym takie tytuły jak: Zimna wojna, Ostatnia rodzina, Body/Ciało, Symfonia Fabryki Ursus, Chłopi, Pianoforte, Twarze Agaty czy ostatnio głośną Akademię Pana Kleksa cz.1.
Wsparcie otrzymują także organizacje pozarządowe. W 2023 roku, w konkursach wieloletnich – Społeczna instytucja kultury, Stały program kulturalny, Edukacja kulturalna, Festiwale duże i małe dofinasowanie – otrzymało je 87 projektów, a w konkursach rocznych – Dziedzictwo Warszawy, Kultura Warszawy, Różnorodna Warszawa aż 86 projektów.
Nagrody i wyróżnienia
Nagrodzono najlepsze projekty edukacyjno-kulturalne. Laureatki i laureatów 14. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej wybrała kapituła. Grand Prix przyznała twórcom projektu TR Warszawa „2030” zrealizowanego przez Annę Kurelską i Michała Domańskiego. Nagrodę Specjalną dla osoby zasłużonej dla edukacji kulturalnej otrzymał Sebastian Świąder. Wyróżniono w sumie 18 projektów.
Tradycyjnie miasto wsparło organizację Międzynarodowych Targów Książki. Przez cztery majowe dni Warszawa żyła książkami i najlepszą literaturą. Książki nominowane do warszawskich nagród literackich, Dzień Reportażu, magazyn „Stolica Literatury”, spotkania literackie i dyskusje o książkach – to wszystko czekało na czytelniczki i czytelników na stołecznym stoisku. Gościem honorowym Targów, nad którymi patronat honorowy objął Prezydent Warszawy, była Ukraina.
Warszawa nagrodziła też autorki i autorów przyznając ustanowione przez miasto nagrody literackie. Wyróżnienia odebrali laureaci Nagrody im. R. Kapuścińskiego za najlepszy reportaż, Nagrody Literackiej Warszawy i Nagrody Historycznej m.t. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego za książkę historyczną.
Wrzenie Świata, Antykwariat Zakładka, Główna Księgarnia Naukowa im. Bolesława Prusa, Księgarnia Dwie Siostry i Księgarnia „Mamy to!” – to zwycięzcy plebiscytu Ulubiona Księgarnia Warszawy 2023, który rozstrzygnięto 10 grudnia. Zwycięzcy, oprócz tytułu „Ulubionej Księgarni Warszawy 2023”, otrzymali nagrody finansowe po 15 tysięcy złotych. W plebiscycie głos oddało ponad 5500 osób.
