W ostatnich latach rośnie liczba dzieci i młodzieży potrzebujących specjalistycznej pomocy ze względu na obecność różnych problemów w obszarze zdrowia psychicznego. Negatywny wpływ na samopoczucie i funkcjonowanie dzieci miała pandemia COVID-19 – wyniki badań wskazują, że troje na czworo dzieci znacząco gorzej niż wcześniej zaczęło radziło sobie z emocjami, 28% przyznało, że stale lub często odczuwa złość, ok. 21% przygnębienie lub osamotnienie, a 18% smutek.
Z badań przeprowadzonych na zlecenie Rzecznika Praw Dziecka w 2021 roku wynika, że ok. 14% uczniów w Polsce wymaga interwencji związanej z ich funkcjonowaniem psychicznym, a blisko 15% uczniów szkół podstawowych i średnich zgłasza złe samopoczucie psychiczne i niezadowolenie z własnego życia.
Wśród problemów psychicznych u dzieci i młodzieży coraz częściej dominują zachowania agresywne i autoagresywne. Jedną z przyczyn zachowań samobójczych oraz dokonywania samookaleczeń jest doświadczanie różnych form przemocy.
Zaburzenia psychiczne dotyczą około 10% populacji dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia. Szczególnie poważnym problemem są próby samobójcze, które obecnie stanowią pierwszą przyczynę zgonów osób w wieku 14-19 lat, o czym mówiła Radiu Kolor profesor Anita Bryńska, specjalistka psychiatrii dzieci i młodzieży, z centrum CBT w Warszawie.
Właśnie dlatego tak ważne jest tworzenie i rozwój kompleksowej opieki terapeutycznej oraz opieki środowiskowej ukierunkowanej na wszechstronne wsparcie dla dzieci i młodzieży z różnorodnymi trudnościami.
Jak powinien wyglądać proces diagnostyczny i terapeutyczny?
Proces diagnozy i leczenie są prowadzone przez grupę ekspertów, obejmującą psychiatrów specjalizujących się w pracy z dziećmi i młodzieżą, psychiatrów, psychologów oraz terapeutów środowiskowych dzieci i młodzieży, którzy odwiedzają pacjentów, zarówno w ich domach, jak i w szkołach. Dodatkowo koordynatorzy programu dbają o sprawną organizację procesu, pomagając w ustalaniu terminów spotkań i badań.
W trakcie diagnozy powinny być wykorzystywane różnorodne metody, takie jak: wywiad, rozmowa, badanie z zastosowaniem testów psychologicznych, ale także bezpośrednia obserwacja funkcjonowania dziecka w środowisku domowym i edukacyjnym.
– mówiła nam profesor Anita Bryńska, specjalistka psychiatrii dzieci i młodzieży, z centrum CBT w Warszawie.
O to jak powinno być przeprowadzane leczenie dzieci, zwłaszcza w młodym wieku, zapytaliśmy doktor nauk medycznych i nauk o zdrowiu, Ninę Szalas.
Dlatego tak ważne jest tworzenie i rozwój kompleksowej opieki terapeutycznej i środowiskowej.
Po zakończeniu procesu diagnostycznego pacjentowi i rodzicom przedstawiane są zalecenia i plan leczenia. W zależności od potrzeb mogą być one realizowane przez pojedynczego lub kilku specjalistów, co oznacza, że dziecko może zostać objęte opieką zespołu specjalistów, którzy współpracują ze sobą w procesie terapeutycznym.
Wspólne działania zapewniające kompleksową pomoc, mogą być prowadzone równolegle przez psychologa, psychiatrę dzieci i młodzieży, psychoterapeutę oraz terapeutę środowiskowego, którzy świadczą pomoc w domu i w środowisku edukacyjnym (szkole, przedszkolu). Jeśli zachodzi taka potrzeba, opieką obejmowani są również rodzice, do których skierowana jest oferta pomocy psychologicznej, psychoterapeutycznej i psychiatrycznej.
Zwiększenie dostępu do usług psychologicznych poprzez efektywne kształcenie specjalistów
Niestety jednym z największych problemów w systemie ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży jest niewystarczająca liczba specjalistów. W Polsce populacja osób poniżej 18. roku życia liczy ponad 600 tysięcy dzieci wymagających wsparcia psychiatrycznego, podczas gdy liczba psychiatrów dziecięcych wynosi zaledwie 564.
Skutkami tych braków kadrowych są: długie kolejki do specjalistów, niewystarczająca współpraca i brak wspólnego wypracowania rozwiązań między specjalistami oraz obciążenie organizacyjne dla rodziców, mówiła profesor Anita Bryńska.
Wprowadzenie bardziej praktycznych metod kształcenia może przyspieszyć proces nauki, co pozwoli na szybsze przygotowanie nowych psychologów do pracy.
Efektywne kształcenie psychologów może znacząco poprawić sytuację poprzez zwiększenie dostępności i jakości świadczonych usług psychologicznych.
Powinno ono obejmować naukę współpracy z innymi specjalistami medycznymi, takimi jak lekarze, pielęgniarki, fizjoterapeuci, czy pedagodzy.
Z prodziekanem kierunku psychologia na Uczelni Łazarskiego oraz specjalistką psychoterapii dzieci i młodzieży Anną Kaźmierczak-Mytkowską rozmawiała nasza reporterka Pola Wolff.
Jednym z najważniejszych aspektów skutecznej opieki psychologicznej jest profilaktyka, której celem jest zapobieganie rozwojowi zaburzeń psychicznych. Praktyczne nauczanie powinno kłaść duży nacisk na wczesne rozpoznawanie czynników ryzyka oraz na działania profilaktyczne, które mogą znacząco zmniejszyć liczbę przypadków wymagających intensywnej interwencji terapeutycznej.
Praktyczne podejście do nauczania pozwala studentom psychologii lepiej przyswajać wiedzę i rozwijać umiejętności niezbędne do pracy w zawodzie. Zwiększenie nacisku na naukę poprzez doświadczenie i symulacje przypadków klinicznych może prowadzić do lepszego przygotowania absolwentów do pracy, co przełoży się na większą skuteczność ich działań w przyszłości.
Wdrażanie nowoczesnych metod szkoleniowych to inwestycja w przyszłość zdrowia psychicznego młodego pokolenia i istotny krok w stronę poprawy systemu opieki zdrowotnej.
