W Polsce co roku sprzedaje się około 26 tys. ton leków – wynika z najnowszego raportu Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego. Wśród nich jest także ogromna ilość szkodliwych substancji, które w dużej części trafiają do rzek i jezior. Badania prowadzone od 15 lat pokazują, że problem narasta i dotyczy nie tylko leków, które przyjmujemy, ale także tych, które wyrzucamy tam, gdzie nie powinniśmy.
Oczyszczalnie ścieków w Polsce nie są przystosowane do usuwania tzw. mikrozanieczyszczeń farmaceutycznych. W efekcie, substancje czynne zawarte w lekach trafiają do rzek, a stamtąd do gleby i organizmów wodnych.
– Problemem nie są tylko leki, które stosujemy, ale przede wszystkim te, które wyrzucamy – podkreśla prof. dr hab. inż. Barbara Gworek, Kierownik Zakładu Chemii Środowiska i Oceny Ryzyka w IOŚ-PIB.
Wielu z nas wyrzuca przeterminowane leki do kosza albo spuszcza je w toalecie, co jest ogromnym błędem. Niepotrzebne leki należy oddać do apteki, gdzie znajdują się specjalne pojemniki na odpady farmaceutyczne. To najbezpieczniejszy sposób na ich utylizację.
Leki i substancje w nich zawarte to zmora polskich rzek
Badania prowadzone przez IOŚ pokazują, że w wodach powierzchniowych w Polsce coraz częściej wykrywane są ślady antybiotyków, środków przeciwbólowych, antydepresantów czy hormonów. W raporcie uwzględniono też farmaceutyki weterynaryjne, które pochodzą głównie z nawozów organicznych stosowanych w rolnictwie.
– Jak się okazuje, statystyki pokazują, że więcej leków jest kupowanych do leczenia zwierząt, niż do leczenia ludzi – podkreśla prof. Gworek.
Substancje te spływają z pól do cieków wodnych, zatruwając ekosystem i zaburzając równowagę biologiczną. Istnieją jednak skuteczne technologie pozwalające na ograniczenie zanieczyszczenia:
– W krajach skandynawskich oczyszczalnie ścieków potrafią usunąć nawet 90 proc. mikrozanieczyszczeń, dzięki zastosowaniu czwartego etapu oczyszczania wody – tłumaczy ekspertka.
Podobne rozwiązanie ma zostać wdrożone w Polsce w przyszłym roku. Trwają jednak rozmowy na temat finansowania modernizacji oczyszczalni. Na razie rozważane jest, by część kosztów poniosły branże farmaceutyczna i kosmetyczna, które są głównym źródłem tego typu odpadów.
Co zrobić z przeterminowanymi/niezdatnymi do użytku lekami?
Eksperci przypominają, że każdy z nas ma wpływ na stan środowiska. Wystarczy:
- nie wyrzucać leków do śmieci ani toalety,
- korzystać z aptecznych pojemników na odpady farmaceutyczne,
- ograniczać nadmierne kupowanie leków „na zapas”,
- wybierać produkty z krótkim składem chemicznym.
