Wyborczy latarnik, barometr, kompas i inne pomagają nie zabłądzić – 7 narzędzi do politycznej autodiagnozy

Gdyby debata polityczna wyglądała jak w podręczniku do WoS-u, rozmaite partie i ugrupowania skupione byłyby na wypracowywaniu postulatów programowych. A dyskusje w mediach i przestrzeni publicznej koncentrowałyby się na ich analizie.

Żyjemy jednak w rzeczywistości nazywanej post-polityką, gdzie ważniejsza od sporu między wizjami świata, staje się często osobowość głównych aktorów sceny politycznej czy ich talent do używania różnych środków przekazu. Partie starają się nawiązać do podzielanych szeroko wartości i formować swój przekaz tak, by trafiał do każdego. Merytoryka i konkrety schodzą na dalszy plan. W efekcie niektórym osobom – szczególnie młodym wyborcom właśnie wchodzącym w dorosłość – łatwo pogubić się kto jest kim i jakie poglądy reprezentuje.

Sposobem na powrót do “podręcznikowych” korzeni polityki – albo inaczej: na bardziej świadome głosowanie – jest skorzystanie z narzędzi pozostawiających bieżąca retorykę partii na boku i sprzyjającym światopoglądowym określeniu się. Jednym z pierwszych, które wykorzystało do tego celu internet był The Political Compass (Kompas polityczny) uruchomiony w 2001 r. w Wielkiej Brytanii. Po wypełnieniu testu złożonego z 62 pytań pozycjonuje badanego na dwóch osiach: „Lewica – Prawica” i „Libertarianizm – Autorytaryzm”.

Większość tego rodzaju narzędzi jest bardziej lokalna i konkretna – kojarzą postawy wyborców z programami polityków kandydujących w wyborach. W Polsce na wybory parlamentarne 2023 r. powstało ich kilka.

To najpopularniejsza metoda służąca do sprawdzania swoich poglądów, aby bardziej świadomie zagłosować w wyborach. I zarazem najdłużej działające spośród dostępnych narzędzi – uruchomiony został po raz pierwszy w 2005 r. Każdorazowo Latarnika Wyborczego w nieco zmienionej formie przygotowuje Centrum Edukacji Obywatelskiej, największa edukacyjna organizacja pozarządowa w Polsce. Twórcy narzędzia mocno podkreślają neutralność polityczną Latarnika.

Tegoroczna edycja zawiera 20 stwierdzeń konsultowanych z ekspertami z różnych dziedzin, do których można ustosunkować się wybierając “Tak, “Nie” lub “Nie mam zdania” i dodatkowo wskazać, które kwestie są dla nas szczególnie ważne. Te same pytania otrzymały wcześniej komitety startujące wyborach parlamentarnych. Latarnik Wyborczy jako jedyny w Polsce zdołał uzyskać odpowiedzi od wszystkich z nich.

Po rozwiązaniu testu otrzymuje się wynik pokazujący procentowo, na ile nasze wybory są zbieżne ze wskazaniami komitetów wyborczych. Można też zapoznać się z ich dokładniejszym wyjaśnieniami. W ciągu pierwszego tygodnia od dnia uruchomienia, Latarnika Wyborczego wypełniło już ponad 2 mln Polek i Polaków.

Jako pierwsze w tej kampanii wyborczej pojawiło się narzędzie przygotowane przez redakcję dziennika Puls Biznesu. Z tego też względu skupia się przede wszystkim na kwestiach gospodarczych. Jednak kontekst sporej części z 25 testowych pytań wychodzi poza czysto ekonomiczną perspektywę, GPS można polecić również osobom, dla których gospodarka nie jest kluczowym obszarem w październikowych wyborach parlamentarnych.

Warto mieć na uwadze, że pełen wynik testu (poziom zbieżności z każdą ze startujących partii) dostępny jest tylko dla subskrybentów Pulsu Biznesu.

Narzędzie przygotowane wspólnie przez inicjatywę myPolitics i platformę Ad Personam jest najbardziej rozbudowanym tego typu testem na nadchodzące wybory parlamentarne. Przyszli wyborcy muszą odpowiedzieć aż na 102 pytania, a na samym początku wybrać, które z trzech obszarów polityki mają dla nich największe znaczenie.

Opłaca się jednak włożyć nieco więcej czasu w przejście przez cały test, bowiem poza zwykłym dopasowaniem poglądów do programów partii, poznajemy swoją zgodność z nim dla poszczególnych obszarów (np. gospodarka czy polityka zagraniczna), najbliższą własnej ideologię polityczną oraz swoje położenie na wykresie znanym z Kompasu Politycznego.

Sonda przygotowana przez redakcję portalu WNP.pl zawiera 43 pytania. Co ciekawe, w odróżnieniu od podobnych testów, tutaj przy wielu pytaniach nie dostajemy do wyboru odpowiedzi “Nie mam zdania”, a jedynie “Tak lub “Nie”, co zmusza wyborców do wyraźniejszego określenia się w wybranych kwestiach i może skutkować nieco odmiennym wynikiem niż w innych testach.

Wyjątkową opcją, do której uzyskuje się dostęp po przejściu ankiety, jest możliwość sprawdzenia, jak na te sama pytania odpowiedzieli inni użytkownicy. Na koniec redaktorzy serwisu przygotowali też krótkie podsumowanie najważniejszych ich zdaniem wątków z programów poszczególnych partii startujących w wyborach parlamentarnych.

To prawdopodobnie najprostsze tego rodzaju narzędzie do politycznego “zdiagnozowana się” przed wyborami. Przygotowane zostało przez agencję Profeina przede wszystkim z myślą o ludziach młodych, dla których będzie to pierwsze głosowanie w życiu.

O postawach, wyzwaniach i obawach takich osób mówi wiele sporządzony kilka tygodni wcześniej raport Debiutanci ‘23, oparty o badanie na reprezentatywnej grupie nowych wyborców, których jest niemal 1,5 mln. Na podstawie wyników badania wytypowanych zostało 16 stwierdzeń wykorzystanych w Kompasie Młodych. Większość z nich dotyczy więc kwestii klimatycznych i środowiskowych, jak również edukacji czy kryzysu zdrowia psychicznego. Poglądy partii wobec tych zagadnień bazują na odpowiedziach otrzymanych bezpośrednio od komitetów wyborczych.

Na kwestiach ekologicznych jest szczególnie skoncentrowana ankieta przygotowana przez polski oddział World Wildlife Fund, organizacji od lat walczącej o powstrzymanie degradacji środowiska naturalnego. Zawiera ona zaledwie 10 pytań, ale każdy poruszony temat opatrzony jest wyjaśnieniem, które dodatkowo rozwinięte jest w osobnym materiale. Przy okazji porównywania swoich poglądów z polityką działających w Polsce ugrupowań można doedukować się na temat środowiska i Planety.

Serwis gromadzący podstawowe informacje na temat odbywających się w Polsce wyborów, agregujący wyniki sondaży poparcia politycznego i prowadzący swoją sondę wyborczą –  ewybory.eu  – posiada również własny test kojarzący poglądy wyborców z programami partii politycznych. Dostępny jest w wersji ogólnej i spersonalizowanej – w tej drugiej otrzymujemy te same pytania, ale zanim zaczniemy czy najważniejsza jest dla nas sfera światopoglądowa, polityka społeczna, czy gospodarka, wówczas odpowiedzi z tej kategorii ważą więcej w finałowym wyniku. Po udzieleniu odpowiedzi na 21 pytań poznamy nazwę partii, z którą nasze poglądy mają najwięcej podobieństw – bez procentowego poziomu zgodności i bez informacji, jakie partie zajęłyby kolejne miejsca.

Korzystając z online’owych narzędzi ułatwiających podejmowanie wyborczych decyzji, warto pamiętać, że każde z nich dokonuje zawężenia spektrum tematów społeczno – politycznych do kilkunastu lub kilkudziesięciu wątków. To niezbędny kompromis potrzebny do tego, by używanie go było wygodne i trwało kilka minut.

Wszystkie polityczne testy opierają się na deklaracjach programowych komitetów startujących w wyborach, ale w żaden sposób nie wartościują, na ile dane postulaty są realne do zrealizowania i nie potrafią przewidzieć, czy dana partia będzie słowna i skuteczna w ich wprowadzaniu.