„Przynieś elektroodpad – odbierz kwiatek” – coraz częściej pojawiają się inicjatywy, gdzie można otrzymać podarunek w zamian za zużyty sprzęt elektryczny lub elektroniczny. Dlaczego tak ważne jest, aby tego typu odpad trafił w odpowiednie ręce?
Elektrośmieci to szczególne odpady, które wymagają specjalnego i wymagającego procesu utylizacji ze względu na ich budowę oraz prawa ochrony środowiska. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (ZSEE) to jedna z najszybciej rosnących kategorii odpadów w UE. Europa ma najwyższy formalny wskaźnik zbiórki e-odpadów ze wszystkich kontynentów, wynoszący około 42,8 proc., ale jest także największym wytwórcą tej kategorii śmieci – około 17,6 kg na osobę (2022 r.)
Elektroodpady są zaliczane do niebezpiecznych, ponieważ np. w lodówkach występuje freon, a w kineskopie telewizora kadm oraz związki bromu, które są szkodliwe dla środowiska i człowieka. Lista niebezpiecznych substancji, które znajdują się w takich urządzeniach jest bardzo długa. Jeśli takie odpady trafiłyby do lasu czy na standardowe wysypisko, niebezpieczne związki przedostaną się do powietrza, gleby i wód gruntowych, co w skrajnych przypadkach może powodować zagrożenie zdrowia ludzi i zwierząt. Elektroodpady można więc nazwać bombą z opóźnionym zapłonem. Demontaż takich urządzeń powinien zatem odbywać się wyłącznie w wyspecjalizowanych zakładach przetwarzania.
Oprócz bezpiecznego demontażu zakłady te oferują także odzysk znacznej części tych urządzeń. Są one bowiem kopalnią wielu cennych surowców- między innymi miedzi, aluminium, a także złota i srebra. Recykling jest zatem ogromną szansą na ich ponowne wykorzystanie.
Do 2030 roku na świecie może zostać wyprodukowanych nawet 120 mln ton elektrośmieci. Jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie działania, tylko jedna piąta z nich zostanie przekazana do firm zajmujących się profesjonalną ich utylizacją.
W marcu 2020 r. Komisja Europejska wprowadziła nowy plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, w którym jednym z priorytetów jest ograniczenie e-odpadów.
Przykładem takiej działalności jest projekt RE-ELECTRO 4 LIFE prowadzony przez PROZON Fundację Ochrony Klimatu wraz z partnerami: Politechniką Wrocławską, firmą K-NET oraz firmą EKOTEZ. Projekt RE-ELECTRO 4 LIFE proponuje model gospodarki o obiegu zamkniętym RE-USE urządzeń chłodniczych poprzez demontaż urządzeń, diagnostykę części i ich ponowne wprowadzenie na rynek zwiększając tym samym dostępność części zamiennych. Poprzez specjalnie przygotowaną aplikację użytkownicy mogą oddać zużyty sprzęt chłodniczy oraz czynnik chłodniczy. Dodatkowo można oddać zużyty olej i filtry z urządzeń chłodniczych oraz puste butle po czynniku chłodniczym. Z zużytych urządzeń można odzyskać między innymi sprężarki, wentylatory, wymienniki oraz elementy elektroniki.
Projekt zakłada, iż połowa części znajdujących się w danym urządzeniu będzie możliwa do odzysku, a większość z nich będzie gotowa trafić z powrotem na rynek po odpowiedniej diagnostyce. Z założeń projektu wynika, że jego realizacja pozwoli na wprowadzenie na rynek już w pierwszym roku 5000 sztuk części zamiennych. Dzięki temu nie tylko nadane zostanie drugie życie częściom zamiennym, ale także urządzeniom, do których te części trafią. Sprzedaż na poziomie 20% pozwoli na przedłużenie życia 1000 urządzeniom. W ciągu kolejnych lat trwania projektu planuje się zwiększenie tej skali. Chęć bezpłatnego odebrania urządzenia będzie można zgłosić przy pomocy łatwej w obsłudze aplikacji.
Gdzie można w takim razie bezpiecznie oddać inne elektroodpady? To zależy przede wszystkim od ich gabarytów. Po większe urządzenia można zamówić darmowy odbiór, zaś mniejsze urządzenia można oddać do specjalnych pojemników lub przekazać na przygotowanej pod tę ideę zbiórce.
Projekt RE-ELECTRO 4 LIFE jest współfinansowany ze środków Komisji Europejskiej w ramach Programu LIFE oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
